GDS Özerklik günlük kullanımda kimi zaman karıştırılmakta, özellikle “özerklik” yerine “özgürlük”ün kullanılması sıklıkla söz konusu olmaktadır. Her ikisi de seçim yaparak ya da karar alarak eylemini belirleme ve gerçekleştirme hakkında olan bu kavramlardan özgürlük, daha çok sürecin engelleyici dış etkenlerle bağlantılı boyutuyla; özerklik ise daha çok eylemde bulunanın içsel olanaklarıyla ilintilidir.
Özerkliği özgürlükten ayıran kişinin içsel olanakları ise kişilerin aklını kullanma yetisi ve buna bağlı olarak kendi yaşamları hakkında söz sahibi olma ve karar verme yetisi ne kadar fazla ise; kişi, o kadar özerk, ne kadar özerk ise kişi aslında o kadar özgürdür. Özerklik sözcüğü Yunanca’daki “otos” ve “nomos” sözcüklerinden oluşmuştur. “Otos” sözcüğü “kendi kendine”, “nomos” sözcüğü ise “kural, yönetim, yasa” anlamına gelmektedir.
Özerklik, bireyin tamamen özgür ve bağımsız olarak düşünebilmesi, kendi hakkında kararlar alabilmesi ve bu kararları eyleme geçirebilmesidir. Kişi özerkliği bağlamında özerklik, kişinin öncelikle kendi yapıp edecekleri, ikincil olarak da kendisine yapılıp edilecekler konusunda son kararı verme hakkına sahip olmasıdır. Özerklik dış etkilerden bağımsız bir şekilde kendi kararlarını alabilme ve eyleme geçirme yetisidir. Felsefe ansiklopedisi, özerk kelimesi ile bağımsız ve özgür kelimelerini eş anlamlı; bağımlı, uyruk, eslek, ast, bağlı kelimelerine de karşıt anlamlı bulmaktadır. Kant’a göre günümüzde felsefi anlamda özerklik kalmamıştır. Türk Dil Kurumu’na göre özerklik, “hiç değilse bir takım koşullar altında bir topluluğun kendi kendini yönetme hakkı” ,daha detaylı olarak bir kişinin, bir topluluğun kendi uyacağı yasayı kendisinin koyması, bir topluluğun bir kuruluşun ayrı bir yasaya bağlı olarak kendi kendini yönetme hakkı, muhtariyet, otonomi olarak tanımlamaktadır.
Özerklik kavramının tarihsel gelişimi irdelenecek olursa; 1600 yıllarında topluluklar için kullanılırken, 1983 yılından itibaren bireyler için kullanılmaya başlanmış, sağlık alanında ise son 20 yıldan beri gündeme getirilmiştir. Özerklik ilk olarak 1623 yılında “ülkelerin kendini yönetme hakkı olarak ve siyasal, yerel, yönetsel birimlerin kendileri ile ilgili kararları kendilerinin alması” olarak tanımlanmıştır. 1803 yılında ise kişisel özgürlük olarak, 1817 yılında metafizik açısından “özgürlük” olarak tanımlanmış ve Kant tarafından “geleceği saptama özgürlüğü, hiçbir özneye bağlı olmama özgürlüğü” açılımı getirilmiştir. 1840 yılında tüm bu tanımlara “topluluğun kendi hükumeti tarafından yönetilmesi”, 1871 yılında da “bir hal, durum, bağımsız olma durumu” açılımı getirilmiştir.
Biyoetik Terimleri Sözlüğüne göre özerklik; bir topluluğun ya da bireyin karar verme ve belirli bir yaşam biçimini seçme özgürlüğünü ifade eder. Etikteki ve tıp etiğindeki kullanımı bireysel özerkliği ifade ettiğinden yeni ve özgündür. Bireysel özerklik insan türünde bulunduğu varsayılan bir yetidir. Bu yeti, insanı insan olmayan varlıklardan ayıran temel niteliklerden biridir.
