GDS Ülkemizde sayısı oldukça artan bu endokrin hastalığının artık her 4 kadından 1 inde rastlanır hale gelmesi, beslenme kalitesinin ve düzeninin yetersiz olması ile doğrudan orantılıdır.
Polikistik over tedavisinde başarıya ulaşmak için kesinlikle beslenme tedavisi planlanmalı ve bir uzman tarafından kesinlikle kontrol altında tutulmalıdır.
Bulgular
PCOS’lu kadınların ortalama %50 si kesinlikle yüksek kilolar nedeni ile karın ve çevresinde yağlanma ile uğraşmaktadır. Adet düzensizlikleri, adet görememek ve uzun aralıklar ile kesikli adet görmek de en sık rastlanan bulgular arasındadır. Yanı sıra büyük ve yaşam kalitesini düşüren bir diğer bulgu ise kıllanma (hirşutizim) da artma olmaktadır. Ense yanaklar boyun altında kıllanmalar artmaktadır. Hastaların genellikle bu söylediğim bulguların, artık onların rahatsızlık seviyesini arttırmaya başladığında doktor a başvurduğunu söyleyebilirim. Büyük ve üzücü bir tabloda bu endokrin hastalık nedeni ile kadınların gebeliklerinde düşük ,gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) ve gebelik zehirlenmeleri (preeklamsi) görülmesidir.
Menstrüasyon (âdet) düzensizliği
Üreme çağındaki kadınların son zamanlarda yaşadığı kronik seyirli bir bozukluktur. Birçok hastalığın habercisi ve aynı zamanda anne adaylarının en büyük sorunlarından birisidir. Ülkemizde insidansı %60 oranında artmış durumdadır. Adet düzensizliğinin 2 nedeni bilinmektedir.
Fonksiyonel kanamalar (uterus kanamaları)
Genellikle hormon bozukluğu nedeni ile, beyinde bulunan hipofiz bezi ya da yumurtalıklardan kaynaklanan bozulmuş uterus kanamalarıdır. Sadece iki nedenli yaklaşmak doğru değildir. Sorunların ana kaynaklarına inildiğinde troid bezi ve böbrek üstü bezinden salgılanan hormon bozukluğu da kanama nedenleri arasına alınmıştır.
Organik anormallikler
Standart vajina kanamalarında organ bozuklukları kist , myomlar , rahim boynu veya iç zarı kalınlaşması, iltihap, polip, kanser gibi nedenler ile yaşanan düzensizlikler organik anormallikler arasında yer almaktadır.
Hirşutizm (kıllanma)
Her kadında normal denilebilecek ölçütler dışında, adet düzensizliği ve pcos nedeni ile kuyruk sokumu, meme başı, göbek altı gibi bölgelerde kısa siyah erkek tipi kıllanmada artış görülmesi durumudur. Yağlanmada artış ve akne ile beraber seyirli olabilmektedir.
Polikistik over sendromu’nda beslenme açısından temel noktalar
Polikistik over sendromunda (pcos) , beslenme ilkelerine dikkat etmek ve kesinlikle bir uzmandan destek almak en temel şartlar arasında bulunmaktadır. Diyet ve egzersiz planlarının yanı sıra pcos lu kadınların çoğunda insülin hormonu yüksektir ve bu nedenle kilo kontrolünü başarıyla sürdüremezler.
Ne zaman ve ne sıklıkla doğru besinleri tüketmek, ideal kiloya ulaşmak ya da ideal kiloyu korumak pcos sürecini daha sağlıklı geçirmeye neden olur. Eğer bu düzen sağlanmaz veya bozulur ise bulgular kısmında saydığım tüm olumsuz durumlarda artış gözlenmektedir. Özellikle karın bölgesinde aşırı yağlanma (hiperlipidemi), kan yağlarında artış, kolesterol de artmaya neden olduğu gibi ciltte gözle görülür yağ nedenli aknelere de fırsat verecektir. Aynı durum devam ederse yüksek yağ artışı ve vücut kitle indeksinde artış insülin hormon yüksekliği, bozulmuş glikoz toleransına da (şeker hastalığı diyabet ) neden olur.
PCOS’lu kadınların bilmesi gerekenler
Vücuda ilk besin verildikten sonra verilen besinin glisemik indeksi (kan şekeri yükseltme hızı) ne göre insülin hormonu artışı da aynı hızla yükselmektedir. Bu durumun ortadan kaldırılması için tüketilen karbonhidratlara dikkat edilmesi gerekmektedir. Vücutta en fazla insülin yükselten karbonhidratlar;
- Beyaz ekmek
- Pirinç pilavı
- Mısır
- Bezelye
- Beyaz un ile hazırlanmış pastane ürünleri
- Makarna
- Erişte
- Patates
- Hazır market ürünleri (cips, kurabiye, çikolata, meyve suyu, gazlı içecekler, …)
- Üzüm , şeftali, kuru kayısı … gibi besinlerdir.
Bu besinlerin tüketimine sınırlandırma getirilmeli ve kontrollü tüketim yapılmalıdır. Eğer tüketimi devam ederse kısa süreli tokluk durumu yaşayıp daha sonrasında açlık krizleri yaşanabilir. Bunun nedeni ise bir anda yükselen insülin kan şekerinizi düşürmesi sonucunda ilk yemek yemeden önceki açlığınızdan daha fazla açlık duygusunu getirecektir. PCOS ta birinci beslenme ilkesi kesinlikle karbonhidrat tüketimidir. Eğer insülin seviyenizi normal değerler arasında görmek istiyorsanız kesinlikle glisemik indeksi düşük karbonhidratları seçmeniz gerekmektedir. Vücutta insülin hormonunu yavaş yükselten karbonhidratlar;
- Tam buğday unu – tam tahıl
- Kuru baklagiller
- Lif (posa) içeriği yüksek sebze ve meyveler gibi besinlerdir.
Bu besinleri gönül rahatlığı ile tüketebiliriz. Bu sayede PCOS semptomlarını en aza indirgemiş olursunuz.
Polikistik over sendromu yaşıyorum kendime özel besin almam gerekir mi?
Kesinlikle hiçbir hastalık tıbbı beslenme tedavisinde çok radikal durumlar saptanmıyorsa gıda takviyesi veya takviye edici herhangi ürün ya da özel besin alma gibi bir durum söz konusu değildir. Yalnızca özel besin değil özel bir diyet programına ihtiyacınız var demektir. PCOS tanısı konulduktan sonra kişi bir diyetisyene başvurmalı ve yemek yeme durumunu ortalama 3 günlük besin tüketim kaydı ile saptamalı, kişiye özel hazırlanmış bir diyet listesi ile kontrollü şekilde yaşamına devam etmesi yeterlidir. Hem pcos bulgularının artmasını önlemiş hem de bu sayede yan hastalıkları önlemiş olursunuz. Özellikle bu süreçte market ürünleri satın alırken kesinlikle içerdiği karbonhidrat miktarına dikkat etmek gerekir. İşlenmiş ürünlerden uzak durmalıyız. Hayvansal yağlar yerine bitkisel yağları daha çok tercih etmeliyiz. Bu sayede hem kan şekerini kontrol altına alır aynı zaman da artan yağ ağırlığı nedeni ile kolesterol artışına da dur demiş olursunuz.
Birde dikkat edilmesi gereken diğer bir konu piyasada “diet – şekersiz- rafine şeker içermez” gibi ibarelere pek itibar verilmemesi gerekir. Şekersiz yazan bir üründe beyaz un içeriği nedeniyle kan şekerinizde yükselme görülebilir. Aynı zaman da meyve şekeri içeriği yüksek olabilir meyve şekeri de kan şekerinizi hızla yükseltmenize neden olacaktır. Ya da light olarak ticari amaçlı piyasada olan herhangi bir süt içerisinde yağ azaltılmış, lakin karbonhidrat içeriği arttırılmıştır.
Beslenmenizde bu besinlere kesinlikle yer açın
- Mevsimine göre taze meyveler,
- Nişastadan uzak brokoli ,ıspanak, prasa gibi sebzeler,
- Tam buğday unu, tam tahıllar, tam buğday makarna, bulgur, yulaf,
- Diyetisyeninizin önerdiği miktarda su
- Taze sıkılmış meyve suları,
- Tam buğday unu ile hazırlanmış şekersiz pastane ürünleri,
