GDS Alınan tüm önlemlere ve gelişen tedavilere rağmen diyabet (şeker hastalığı) giderek büyüyen bir halk sağlığı sorunu. Tüm diyabet (şeker hastalığı) hastalarının yüzde 90 kadarı Tip 2 diyabetli (şeker hastalığı). Tip 2 diyabet (şeker hastalığı)se önlenebilir bir hastalık. Halen diyabet (şeker hastalığı) hastası olduğundan habersiz 193 milyon kişi olduğu tahmin ediliyor.
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Temel Yılmaz, diyabet (şeker hastalığı)in dünya ve Türkiye’deki durumunu şöyle anlattı.
Diyabet (şeker hastalığı) hem ülkemizde hem de tüm dünyada beklentilerin çok üstünde bir hızla yayılıyor. Toplum sağlığını ve sağlık ekonomisini önemli ölçüde tehdit eden bu hastalık ciddi bir halk sağlığı sorunu oldu bile. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2004 yılında yaptığı tahminler günümüzde çok iyimser kaldı. 2030 yılı tahminleri şimdiden aşıldı.
Diyabetli olduğunu bilmeyen milyonlar var
Tüm dünyadaki diyabet (şeker hastalığı) sıklığındaki artış, nüfus artış hızına, ortalama yaşam süresinin uzaması sonucunda yaşlanmaya, kentleşmenin getirdiği yaşam tarzı değişimi sonucunda obezitenin artıp fiziksel aktivitenin azalmasına bağlanıyor.
Günümüzde diyabet (şeker hastalığı) sıklığı, tüm dünyada epidemik(salgın) oranlarına ulaştı. Kısa adı IDF olan Uluslararası diyabet (şeker hastalığı) Federasyonu 2015 yılında yayımlanan 7’inci diyabet (şeker hastalığı) Atlası’nda şu çarpıcı verileri ortaya koymuştu:
– Dünya genelinde 415 milyon yetişkinin diyabet (şeker hastalığı) hastası olduğu tahmin ediliyor.
– 2040 yılına kadar bu rakamın 642 milyona ulaşması bekleniyor.
– 318 milyon yetişkinde ise bozulmuş glukoz toleransı var. Bunun anlamı ileride diyabet (şeker hastalığı) geliştirme risklerinin yüksek olduğu.
– Her 6 saniyede bir diyabet (şeker hastalığı)e bağlı bir ölüm gerçekleşiyor. Yani yılda 5 milyon ölüm.
– Her 7 doğumdan biri gestasyonel(hamilelik) diyabet (şeker hastalığı)ten etkileniyor.
– Tanı konulmamış 193 milyon kişi olduğu tahmin ediliyor. Bunlar diyabet (şeker hastalığı)in uzun dönemde yol açacağı zararlardan habersiz olarak yaşamlarını sürdürüyor.
– Diyabet (şeker hastalığı) komplikasyonlarının maliyetinin, tüm dünyada toplam sağlık hizmetleri harcamalarının yüzde 5-20’sini oluşturduğu tahmin ediliyor.
– diyabet (şeker hastalığı), gelişmiş ülkelerde, erişkin yaş grubunda kısmi görme kaybı ve körlüğün temel nedeni.
– diyabet (şeker hastalığı)e bağlı parmak veya bacak amputasyonları(kesilme), kazalarda oluşanlara göre daha fazla.
– diyabet (şeker hastalığı)li kişiler daha fazla kalp enfarktüsü ve felç geçirme riski altında.
– diyabet (şeker hastalığı)li kişilerde böbrek hastalığı geliştirme riski çok yüksek.
İki tipi var
En basit anlatımıyla, diyabet (şeker hastalığı) insülinin eksikliği veya etkisizliği sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlık. İki tipi olan hastalıkta, daha sık görüleni tip 2 diyabet (şeker hastalığı). Tip 2 diyabet (şeker hastalığı) insülinin yeterince etki gösterememesi sonucu ortaya çıkıyor. Tip 1 diyabet (şeker hastalığı) ise daha seyrek olarak görülse de küçük yaşlardan itibaren başlıyor ve ömür boyu insülin kullanılmasını gerektiriyor.
En büyük darbesi kalp ve damarlara
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre;
– diyabet (şeker hastalığı)e bağlı ölümlerin yüzde 80’inden fazlası düşük ve orta gelirli ülkelerde görülüyor ve 35-64 yaş grubunu etkiliyor.
– diyabet (şeker hastalığı)in 2030 yılında ölüm nedenleri arasında 7’inci sıraya yükseleceğini ve önümüzdeki 10 yılda diyabet (şeker hastalığı)e bağlı ölümlerin yüzde 50 oranında artacağı öngörüyor.
– diyabet (şeker hastalığı)li hastalardaki ölümlerin yüzde 50-80’inden kardiyovasküler hastalıklar sorumlu.
– 2012 yılında 1,5 milyon ölümün doğrudan sebebi diyabet (şeker hastalığı).
Kiloluysanız diyetisyen kontrolünde ağırlığınızı azaltın
– Günde en az üç ana öğün tüketin. Öğünlerinizin arasında 6 saatten fazla süre olmasın. Kullandığınız ilaç tedavisine göre öğün planınız değişebilir.
– Günde 2-3 porsiyon sebze (en az 200 gram) ve 2-3 porsiyon meyve (en az 200 gram) tüketin.
– Taze ve hazır meyve suları yerine meyvenin kendisini tercih edin.
– Ana öğünlerinizde tam tahıllı ürünler(tam buğday unundan ekmek, bulgur, esmer pirinç,kepekli makarna) tercih edin.
– Glisemik indeksi düşük olan yiyecekleri tercih edin.
– Yeterli miktarda su için. Çay ve kahveye şeker atmayın.
– Protein kaynaklarını diyetisyeninizin önerdiği miktarda kullanın.
– Kızarmış yiyeceklerden uzak durun, yağ tüketiminizi azaltın.
– Her gün en az 30 dakika tempolu yürüyün.
– Kiloyu veya şişmansanız, doktorunuz ve diyetisyen kontrolünde ağırlığınızın yüzde 5-10’unu azaltmayı hedefleyen beslenme programını takip edin.
Diyabet (şeker hastalığı) hastalığında sık görülen belirtiler
– Sık idrara çıkma,
– Ağız kuruluğu ve çok su içme,
– Ani kilo değişikliği,
– Kendini enerjik hissetmeme,
– Bulanık görme,
– Sık sık enfeksiyon gelişmesi,
– Eller, ayaklarda uyuşma, karıncalanma.
Şekerin hedefi damarlar
Tıbbi adı diabetes mellitus olan diyabet (şeker hastalığı), vücuttaki glukoz(şeker) kullanımını etkiliyor. Glukoz besinlerdeki karbonhidratların sindirimiyle kana geçiyor. Vücudun ürettiği insülin hormonu, kana geçen glukoz düzeyini dengede tutuyor. diyabet (şeker hastalığı) hastalığında, vücut yeterli miktarda insülin üretemez veya üretilen insüline karşı dokularda direnç sözkonusu. Bu nedenle kandaki şeker düzeyi yükselmeye başlıyor. Şekerin yükselmesi vücudumuz için tehlike oluşturuyor. Kan şekerinin uzun süre yüksek kalması, vücudumuzdaki büyük ve küçük damarlara zarar veriyor. Damarların zarar görmesine bağlı kalp, böbrek hastalıkları, sinir sisteminde hasar ve kan dolaşımı sorunları ortaya çıkıyor.
