Diyetisyen Gülşah Karmil Son yıllarda hasta olma riskinin azaltılması, sağlıklı bir yaşamı devam ettirme isteği ve sağlıklı beslenme bilincinin gelişmesi gibi nedenlerden dolayı tüketiciler besinlerden, beslenmenin yanında sağlık açısından fayda sağlamayı da amaçlamaktadırlar.
1. Fonksiyonel besin (Süper gıda) nedir?
Bu düşünce kapsamında fonksiyonel besinler kavramı hayatımıza girmiştir. Fonksiyonel gıdalar, vücudun temel besin ögeleri gereksinimini karşılamanın ötesinde insan fizyolojisi ve metabolik fonksiyonları üzerinde ilave faydalar sağlayan, böylelikle hastalıklardan korunmada ve daha sağlıklı bir yaşama ulaşmada katkı sağlayan gıdalar veya gıda bileşenleridir.
2. Nutrasötik besin nedir?
Nutrasötik besin tanımı, genel olarak fonksiyonel gıdalar ile aynı anlama gelebilir. Besin destekleri, bitkisel ürünler, tahıl, çorba ve içecekler gibi işlenmiş ürünleri içermelerinin yanı sıra gıdalardaki vitamin olmayan, yararlı kimyasallar olarak da tanımlanmaktadırlar. Bitkisel kaynaklı olanlarına fitokimyasal adı verilmektedir.
Nutrasötik olanlardan keten bitkisi, yağ ve lif elde etmek amacıyla yetiştirilir. Yağlık ketenlerin tohumlarında, % 35-45 oranında yağ bulunur. α-linolenik asit ve iyi kaliteli protein bakımından zengin olmasının yanı sıra, flavonoid, lignan ve fenolik asitler gibi fitokimyasalların da doğal kaynağı durumundadır. Keten tohumunun besin değeri ve koruyucu etkisi onun kompleks doğasından kaynaklanmaktadır. Keten tohumu, besin değeri olan ve olmayan bileşenler içerir. Bu bileşenlerin, tüketilen doza, zamana ve sıklığa bağlı olarak hem yararlı hem de zararlı etkileri görülebilir.
3. Keten tohumu ve yararları nelerdir?
- Omega 3 yağ asitlerinden α-linolenik asidin (ALA) en zengin kaynaklarından birisidir. İçeriğinde aynı zamanda linoleik asit de bulunur. Bu iki maddenin vücuda kesin olarak alınması gerekmektedir. İltihap oluşumuna, kalp rahatsızlıklarına ve kansere karşı koruyucu önlemler sağlarlar. Omega 3 yağ asitleri aynı zamanda beyin ve retina gelişiminde, kan basıncının düzenlenmesinde, bağışıklık sisteminde görev alır. Eksikliğinde yavaş büyüme, görme zayıflığı, öğrenmede güçlük görülür. Sağlıklı yağ içerdiğinden dolayı keten tohumu kötü kolesterolün (LDL) düşmesini, iyi kolesterolün (HDL) yükselmesini sağlar. Pankreatik fonksiyonu düzenler. Bunu kanıtlamak amacıyla yapılan bir çalışmada günde 3 gram keten tohumu tüketen bireylerde kan glukozunun artmadığı görülmüştür.
- 100 gram keten tohumunda 28 gram posa bulunmaktadır. posa, mide ve bağırsak hareketlerinin düzenlenmesine yardımcıdır. Kabızlık oluşumunu engeller. Kalp hastalıklarında etkili olan kolesterol ve yağ seviyelerinin düşmesine yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda kan glukoz düzeylerini sabit tuttuğu yapılan çalışmalar sonucunda kanıtlanmıştır.
- Keten tohumu proteini ve soya proteinin, plazma trigliserid ve ürik asit miktarları üzerine etkilerinin belirlendiği bir araştırmada, keten tohumunun soya proteinine göre trigliserid düzeylerinde iki kat daha fazla azalma sağlamıştır ve keten tohumunun soya proteininden çok daha fazla hipotrigliseridemik etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Buna ilaveten keten tohumu serum ürik asit miktarında belirgin bir düşüşee sebep olurken soya proteinin ters etkiye sahip olduğu görülmüştür.
- İçeriğinde bulunan lignanlar tümör oluşumunu engeller.
- Testesteron miktarını ve prostat kanserini önleyici etkisi vardır.
- Keten tohumu vücudun genel anlamda düzgün çalışması için gerekli olan B vitamini, manganez ve magnezyumu bol miktarda içermektedir.
- Kadınlarda menapoz sonrası sorunlara çözüm olarak kabul edilebilir.
- Kilo vermeye yardımcıdır.
- Konsantrasyon ve dikkat bozukluklarına iyi gelir.
4. Keten tohumu nasıl tüketilmeli?
- Kaynatılarak içilebilir.
- Dövülerek, öğütülerek toz haline getirilebilir. Bir kaşık ağza atıldıktan sonra arkasından su içilebilir.
- Kavrulmuş olarak tüketildiğinde daha lezzetli olur. Keten tohumunun çok özel bir tadı veya kokusu yoktur, ama kavrulunca güzel bir tada kavuşur.
- Tohum şeklinde tüketilecekse iyice çiğnenmelidir.
- Öğütülmüş halde salatalarınıza, yoğurtlarınıza, müslinize serpilebilir, fırında yapılan hamur işlerine katılabilir, her yemekte kullanılabilir.
5. Keten tohumunun olumsuz etkileri var mı?
- Keten tohumunun diyetle fazla miktarda alınması B6 vitamini eksikliğine ve sonuçta da homosistein ve böbrek yetmezliğinin artmasına neden olmaktadır.
- Keten tohumunun pişirilmeden tüketimi, hayvan ve insanlar için fazla miktarda alındığında (10 gramdan fazla) toksik olabilecek bir bileşik olan siyanojenik glukosidlerin (HCN) üretimine neden olabilir.
Bir sonraki yazımda görüşmek üzere sağlıcakla kalın.
